dr hab. Anna Markowska, profesor w Uniwersytecie Wrocławskim

BIOGRAFIA

Anna Markowska, historyk sztuki, absolwentka historii sztuki na UJ i studiów doktoranckich w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie. Na jej doświadczenie zawodowe składa się praca w Muzeum UJ (1984-89), wykładanie wiedzy o sztuce w liceum plastycznym w Krakowie (1984-89), praca w Biennale a później Triennale Grafiki w Krakowie (rzecznik prasowy, praca przy biuletynie prasowym, w 1991 redaktor naczelny wydawanego przy Triennale pisma "Pawilon"), praca tłumacza i przewodnika, kuratorowanie wystaw¹, współpraca przy takich międzynarodowych przedsięwzięciach jak wystawa Gilberta i George'a The Cosmological Pictures w Pałacu Sztuki w Krakowie (1991) i wystawa Alana Davie w Galerii M w Krakowie² oraz pisanie recenzji, esejów³, wreszcie - towarzyszenie artystom przy ich pracy m.in. poprzez wizyty w pracowniach i pisanie wstępów do ich katalogów⁴, a także prowadzenie spotkań z artystami i pisarzami o sztuce⁵.

W latach 1992-1994 Markowska prowadziła wykłady z historii sztuki w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Pomiędzy 1997 a 2006 rokiem związana była z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach. Na intelektualny rozwój Anny Markowskiej wpływ wywarło spotkanie prof. Mieczysława Porębskiego podczas krakowskich studiów⁶ oraz prof. Wiesława Juszczaka podczas warszawskich studiów doktoranckich. Mimo, że podczas studiów interesowała się sztuką nowożytną szczególnie włoską (praca magisterska Porządki narodowe w teorii architektury nowożytnej (XV-XVIII w), pisana pod kierunkiem doc. dr hab. Adama Małkiewicza, obroniona w 1984 roku) brak możliwości wyjazdów stypendialnych w latach 80. oraz jednocześnie rozwijające intelektualnie kontakty ze środowiskiem artystycznym Krakowa skłoniły ją ostatecznie do zajęcia się współczesną sztuką polską (jednak, podczas swojej pierwszej pracy, w Muzeum UJ w Krakowie zidentyfikowała rzeźbę z tamtejszej kolekcji, funkcjonującą jako "krąg Michała Anioła", jako dzieło Alessandro Algardiego⁷). Obroniona w 1995 roku dysertacja doktorska II Grupa Krakowska. Próba monografii otworzyła jej możliwość pracy jako wykładowca uniwersytecki i wyznaczyła przyszłe zainteresowania, skupione na specyfice miejsca⁸, artystycznych strategiach (kwestia grupy artystycznej, liderów, powodów ustalania się określonych hierarchii⁹). W wyniku dalszych badań powstała książka Sztuka w Krzysztoforach. Między stylem a doświadczeniem (Cieszyn-Kraków 2000¹⁰), liczne artykuły o liderze Grupy Krakowskiej - Tadeuszu Kantorze¹¹, słynnych malarzach¹² , a także prace o artystach Grupy Krakowskiej niesłusznie - wedle autorki - zmarginalizowanych. Szczególnie ważni okazali się tutaj Jonasz Stern (bohater książki Język Neuera. O twórczości Jonasza Sterna, Cieszyn 1998¹³) oraz Jadwiga Maziarska¹⁴. W przypadku Jonasza Sterna, chodziło autorce o zadanie pytania o miejsce sztuki po Holokauście (strategię autorki przeanalizował M. Porębski, Krytycy i sztuka, Kraków 2004); w przypadku Maziarskiej - na zwrócenie uwagi m.in. na jej oryginalną metodę twórczą, w której rolę szkiców do jej "abstrakcyjnych" obrazów pełnią zdjęcia z ilustrowanych magazynów (nie zostało to zauważone przez wcześniejszych badaczy). W analizie pozycji Maziarskiej w Grupie Krakowskiej bardzo nośne okazała się również metodologia feministyczna, której autorka użyła bardziej konsekwentnie analizując sposoby funkcjonowania sztuki Katarzyny Kobro, Aliny Szapocznikow czy Alicji Żebrowskiej¹⁵.

Podczas pracy w Uniwersytecie Śląskim, filia w Cieszynie, regularnie pisywała recenzje o wystawach w galerii uniwersyteckiej, publikowane w "Gazecie Uniwersyteckiej. Miesięczniku Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach"¹⁶, prowadziła też wykłady dla przyszłych operatorów na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a ponadto współpracowała z Górnośląskim Centrum Kultury¹⁷ i śledziła twórczość artystyczną wybitnych śląskich twórców¹⁸. Współpraca z Politechniką Krakowską zaowocowała kilkakrotnym udziałem w corocznych Międzynarodowych Konferencjach Naukowych Instytutu Projektowania Architektonicznego¹⁹.

Rozprawa habilitacyjna Definiowanie sztuki-objaśnianie świata. O pojmowaniu sztuki w PRL-u. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2003 (streszczenie w j. angielskim i j. niemieckim)²⁰ podsumowywała jej dotychczasowe badania nad sztuką polską okresu PRL-u.; szczególnie ważne - zdaniem autorki - było w tej pracy przeanalizowanie ideologicznych uwikłań i powiązań metod badawczych i konserwatorskich z rozumieniem sensu dzieła sztuki na przykładzie renowacji najstarszego polskiego budynku uniwersyteckiego - Collegium Maius UJ, a ponadto analiza strategii artystycznych i badawczych - w tym strategii oporu i władzy - w czasach niewoli i cenzury.

Od 2006 roku w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego Markowska prowadzi wykład monograficzny o sztuce amerykańskiej ostatniego półwiecza, koncentrując się na procesach desublimacyjnych i etosie rzeczywistości. Przedmiotem jej zainteresowania byli tacy artyści jak Mary Kelly, Robert Gober²¹, Matthew Barney²² czy Robert Smithson²³ .

Markowska kontynuuje też badania nad sztuką polską²⁴, także po przełomie 1989 roku²⁵, prowadząc zajęcia Wybrane zagadnienia kultury artystycznej. W semestrze jesiennym 2007/2008 była gościnnym profesorem na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie.

¹ Poza obrazem Galeria BWA Kraków 1990; Vladimir Gažovič, Dušan Kállay, Janni Konstantynowski Puntos, Stasys Eidrigevičius, Słowacka Galeria Sztuki, Kraków 2003 - katalog w języku polskim i angielskim.
² Alan Davie [katalog, wersja polska i angielska], Galeria M. Kraków 1991; Spotkanie z Alanem Davie, "Art&Business" 1991, nr 7-8.
³ M.in. Galerie i marszandzi, "Kraków" 1987, nr 4, Potocka's Art Galleries, "Art Line International", 1988, Vol. 4, no.1; Chvala samoty, "Vytvarny Život" [Bratislava], nr 8, 1990; Dialektyczna obsceniczność. Prolegomena do ekonomii porównawczej, w: http://free.art.pl/artmix/archiwum.htm; Mudrci, proroci a abstraktne esperanto, "Vytvarny Život" [Bratislava], 1991 nr 2-3;) i wywiadów w prasie (Artysta Prezes. Rozmowa ze Zbigniewem Makarewiczem. "Tumult" 1991, nr 9; Trzeba powiedzieć, czego chcemy. Rozmowa z R. Loeglerem, "Kraków", 1990, No 2.
⁴ Łzy i kamienie prowizoryczne wyniki sondy, w: [katalog] Alina Raczkiewicz, Galeria Autorska Mariana Gołogórskiego, Kraków 1998; To, co być może, w: [katalog] Jerzy Wroński, Kopciogramy, Galeria Starmach, Kraków 1998; Co się zdarzyło w Bydgoszczy, w: [katalog wystawy grafik Zbigniewa Bielawki] Jaccobco 2000, Galeria Jana Fejkla Kraków 1998; Bettina Bereś. Bez gruntu, Galeria Sztuki Współczesnej Wieża Ciśnień, Konin, kwiecień 2002.
⁵ Z cyklu "Jestem, więc tworzę" prowadzenie spotkania z artystą Zbigniewem Liberą, w listopadzie 2002 r. w Bunkrze Sztuki w Krakowie; spotkanie z Ewą Toniak w związku z jej książką Olbrzymki: Kobiety i socrealizm, w kwietniu 2008 r., w Studio BWA, Wrocław.
⁶ Por. Granica współczesności jako rytualna androgeneza, w: Mistrzowi Mieczysławowi Porębskiemu uczniowie, red. T. Gryglewicz et al., Kraków 2000
⁷ Por. Genus demonstrativum. O rzeźbie "Herkules duszący węża z dawnego kolegium teologicznego UJ", "Opuscula Musealia" 1987 nr 2, streszczenie w j. angielskim.
⁸ Krzysztofory - podziemna świątynia sztuki, w: Klejnoty i sekrety Krakowa. Teksty z antropologii miasta, red. R. Godula, Wydawnictwo Wawelskie, Kraków 1994.
⁹ Por. Dlaczego Grupa (Uwagi i komentarze), w: Grupa Krakowska 1932-1994, Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa 1994; Krzysztofory: indiańskie samobójstwo?, w: Sztuka dzisiaj, red. M. Poprzęcka. Warszawa 2002.
¹⁰ Por. recenzje książki - Marcin Lachowski: Krzysztofory - miejsce mityczne. "Znak" 2002, nr 1; M. Porębski, Dziś to znaczy kiedy? "Res Publika Nowa" 2002; W. Ćwiertniewicz, Dziennik Malarza, Otwarta Pracownia, Kraków 2002.
¹¹ M.in. Rewizjonistyczny szok w Krzysztoforach [w:] W cieniu krzesła. Malarstwo i sztuka przedmiotu Tadeusza Kantora. Materiały z sesji zorganizowanej przez Instytut Sztuki UJ, red. T. Gryglewicz, Kraków 1997; Tadeusz Kantor. Der Wanderer durchs Jahrhundert, w: Verteidigung der Moderne Positionen der Polnischen Kunst nach 1945, Katalog zur Ausstellung im Museum Würth, Künzelsau 2000.
¹² Tadeusz Brzozowski [ wersja polska i angielska], Galeria BWA Kraków, 1992.
¹³ Stern był także bohaterem artykułu Wyprowadzenie z piekła. O twórczości Jonasza Sterna, "Roczniki Humanistyczne KUL", t. 47, z. 4., streszczenie angielskie.
¹⁴ Jadwiga Maziarska "Fotomontaże, obrazy, inspiracje malarskie", Galeria Krzysztofory, Kraków 17 czerwca-5 lipca 1998 - ulotka do wystawy; Poza tak zwanym czasem [o malarstwie Jadwigi Maziarskiej]. "Pawilon" 1991, nr 1.
¹⁵ Czytanie Derridy, oglądanie obrazów a pożytki z historii, w: Historia Sztuki po Derridzie, pod red. Ł. Kiepuszewskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006; Antypatriarchalna furia, http://free.art.pl/artmix/archiw_1/anna_apf.html.
¹⁶Akupunktura i litomagia. Grafiki Vladimira Gažoviča. "Gazeta Uniwersytecka UŚ", lipiec-wrzesień 2002, Mariusz Mruczek (1964-2002). "Gazeta Uniwersytecka UŚ", listopad 2002.
¹⁷ Uczestnictwo w sympozjum Pamięci Tomasza Struka - Ślady pamięci, Katowice 15 listopada 2005; w ramach XIV Górnośląskiego Festiwalu Sztuki Kameralnej Ars Cameralis Silasiae Superioris; wystąpienie pt; Czasowniki na służbie. Tomasz Struk - ścieranie, odsłanianie, gładzenie.
¹⁸ Biblijne czyli współczesne,[wstęp do katalogu] Krystyna Filipowska. Góry Biblijne. Grafika, Galeria Duszpasterstwa Środowisk Twórczych, Łódź, listopad 2002; Ni będący, ni aktorzy - tekst o Krystynie Pasterczyk w katalogu "Prywatne przestrzenie" Stanisław Dróżdż, Leszek Lewandowski, Piotr Lutyński, Krystyna Pasterczyk, Andrzej Szewczyk, Jan Śliwka Galeria Sektor I, listopad 2001; Krystyna Pasterczyk. Mea culpa [katalog], Górnośląskie Centrum Kultury, Plac Sejmu Śląskiego 2, marzec 2006 (wersja polska i angielska); .Antologia niepokojów czyli Der Wohltemperierte Flügel, cz.1 - o książce Wiedza zatroskana malarza Norberta Witka, "Gazeta Uniwersytecka UŚ 2001, nr 4: O rzeźbiarzu, który nie lubi postumentów - o Andrzeju Szarku, "Gazeta Uniwersytecka UŚ" 2003, nr 8 (108).
¹⁹ Nieodwracalne. O definicjach i granicach sztuki. "Architektura. Czasopismo Techniczne" 2003, z.8-A-numer specjalny Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, streszczenie w języku angielskim; Mikromegas: artysta-architekt, w: Definiowanie przestrzeni architektonicznej. Architektura jako sztuka. "Architektura. Czasopismo Techniczne" 2004, z. 10-A, streszczenie w j. angielskim; Ćwiczenia z niebudowania, dyskurs heterotopii. Rachel Whiteread i przestrzenie graniczne, "Architektura. Czasopismo Techniczne" 2005-numer specjalny Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej; tu: streszczenie w j. angielskim; Kalifornijski niepokój: pamięć i krytyka jako tworzywo architektury, w: "Architektura. Czasopismo Techniczne", numer specjalny, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2006, z. 9-A, streszczenie w języku angielskim.
²⁰ Książka recenzowana przez profesorów: Waldemara Baraniewskiego, Wojciecha Suchockiego i Elżbietę Wolicką, recenzja prasowa książki J. Wowrzeczka, Definiowanie-objaśnianie-pojmowanie, "Obieg" 2004, nr 1 (69)
²¹ Amerykańskie Madonny. Macierzyństwo w twórczości Mary Kelly i Roberta Gobera, "Quart" 2007, nr 2(4)
²² Protezy i amputacje a konstruowanie męskiego ciała w twórczości Matthew Barneya i Roberta Gobera, w: Ucieleśnienia II. Płeć między ciałem i tekstem, red. J. Bator, A. Wieczorkiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2008.
²³ Mokre oczy w Muzeum. Częściowo zagrzebana szopa Roberta Smithsona a muzealne dylematy, w: Muzeum sztuki. Od Luwru do Bilbao, red. M. Popczyk, Muzeum Śląskie, Katowice 2006.
²⁴ Orfickie transkrypcje granicy Późne gwasze Andrzeja Wróblewskiego, w: Andrzej Wróblewski, red. J. Kordjak-Piotrowska, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2007.
²⁵ Por. poświęcony twórczości Zbigniewa Libery i Oskara Dawickiego artykuł Znikająca figura, w: Figury i figuracje, red. M. Kitowska-Łysiak [et al.], Warszawa 2006.